Prompt Engineering, hay kỹ thuật tạo Prompt, là quá trình tỉ mỉ xây dựng và hoàn thiện các câu lệnh (Prompt) để hướng dẫn các mô hình ngôn ngữ tạo ra những phản hồi chính xác và hữu ích.

Với người mới, hành trình này có thể khởi đầu bằng những bỡ ngỡ, nhưng đừng lo lắng, chúng ta sẽ cùng nhau chinh phục từng bước một, từ cơ bản đến nâng cao.

Nội dung:

5 Bước Tạo Prompt

Tham Khảo Các Ví Dụ Prompt Thực Tế. 6

Nâng Cao Kỹ Năng với Các Kỹ Thuật Prompting. 7

  

 

Bước 1: Xác Định Mục Tiêu Rõ Ràng

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Trước khi viết bất kỳ Prompt nào, bạn cần tự hỏi mình: "Tôi muốn đạt được điều gì từ Prompt này?". Mục tiêu của bạn sẽ quyết định toàn bộ nội dung và cấu trúc của Prompt.

Hãy tự đặt ra những câu hỏi cụ thể:

  • Bạn muốn mô hình ngôn ngữ thực hiện hành động gì? (ví dụ: viết bài, dịch thuật, tóm tắt, giải thích, sáng tạo ý tưởng, phân tích, lập kế hoạch, tư vấn,...)
  • Bạn đang tìm kiếm thông tin gì cụ thể? (ví dụ: đặc điểm, so sánh, nguyên nhân, lợi ích, cách thực hiện, công thức,...)
  • Bạn muốn phản hồi có định dạng như thế nào? (ví dụ: đoạn văn, danh sách, bảng, email, bài thơ, kịch bản,...)
  • Ai là đối tượng sử dụng thông tin phản hồi này? (ví dụ: người mới bắt đầu, chuyên gia, học sinh, khách hàng,...) 

Ví dụ minh họa:

  • Mục tiêu không rõ ràng: "Tìm hiểu về biến đổi khí hậu."
  • Mục tiêu rõ ràng: "Giải thích 3 nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu và tác động của chúng đến mực nước biển dâng cao, trình bày dưới dạng danh sách có dấu đầu dòng."
  • Mục tiêu không rõ ràng: "Viết một bài quảng cáo."
  • Mục tiêu rõ ràng: "Viết một đoạn quảng cáo ngắn gọn (khoảng 100 từ) cho sản phẩm máy hút bụi mới, tập trung vào tính năng tiết kiệm điện và khả năng hút bụi mịn, hướng đến đối tượng là các gia đình trẻ sống ở thành phố."

Bước 2: Xác Định Vai Trò và Thiết Lập Yêu Cầu (Role and Setting Task):

Để Prompt trở nên mạnh mẽ hơn, hãy xác định vai trò bạn muốn mô hình ngôn ngữ đảm nhận và thiết lập yêu cầu cụ thể cho vai trò đó.

Xác định Vai trò:

  • Gán cho mô hình một vai trò cụ thể: Điều này giúp mô hình tập trung vào một khía cạnh nhất định và đưa ra phản hồi phù hợp với vai trò đó.
  • Ví dụ vai trò: Chuyên gia tư vấn, giáo viên, nhà khoa học, nhà văn, kỹ sư, đầu bếp, nhà tâm lý học, v.v.
  • Sử dụng các cụm từ nhập vai: "Đóng vai một...", "Hãy là một...", "Với tư cách là một...", "Giả sử bạn là một..."

Thiết lập Yêu cầu:

  • Mô tả rõ ràng nhiệm vụ mà bạn muốn mô hình thực hiện trong vai trò đã gán.
  • Sử dụng các động từ mạnh mẽ và hướng dẫn cụ thể: "Giải thích", "Tóm tắt", "Phân tích", "So sánh", "Liệt kê", "Đề xuất", "Hướng dẫn", "Viết", "Dịch", "Tạo ra", "Giả định",...

Ví dụ:

  • Prompt không vai trò/yêu cầu: "Giải thích về thuyết tương đối."
  • Prompt có vai trò/yêu cầu: "Đóng vai một giáo sư vật lý, hãy giải thích về thuyết tương đối hẹp của Einstein cho sinh viên năm nhất, sử dụng ví dụ minh họa dễ hiểu và tránh dùng thuật ngữ chuyên môn quá sâu."

 

Bước 3: Đặt câu hỏi Chi Tiết và Cụ Thể

Chất lượng của câu hỏi quyết định chất lượng của câu trả lời. Để có được phản hồi sâu sắc và hữu ích, bạn cần đặt câu hỏi tốt và sử dụng ngôn ngữ cụ thể, chi tiết trong Prompt.

 

Đặt Câu Hỏi Tốt:

  • Rõ ràng và cụ thể: Tránh những câu hỏi mơ hồ, chung chung hoặc quá rộng.
  • Mục tiêu: Câu hỏi cần hướng đến mục tiêu đã xác định ở Bước 1.
  • Mở: Khuyến khích mô hình cung cấp phản hồi chi tiết, không chỉ trả lời "có" hoặc "không".
  • Thách thức tư duy: Kích thích mô hình suy nghĩ sâu hơn, phân tích, so sánh, đánh giá, hoặc tổng hợp thông tin.

Sử Dụng Ngôn Ngữ Cụ Thể & Chi Tiết:

  • Tránh ngôn ngữ mơ hồ, chung chung, hoặc ẩn dụ.
  • Sử dụng từ ngữ chính xác, dễ hiểu và phù hợp với mục tiêu.
  • Cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết để mô hình hiểu rõ yêu cầu của bạn.

Ví dụ:

  • Câu hỏi không tốt & ngôn ngữ chung chung: "Nói về lịch sử Việt Nam."
  • Câu hỏi tốt & ngôn ngữ cụ thể & chi tiết: "So sánh điểm khác biệt chính giữa giai đoạn lịch sử Việt Nam thời nhà Lý và nhà Trần về các mặt kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, trình bày dưới dạng bảng so sánh chi tiết." 

Ví dụ minh họa:

  • Prompt chung chung: "Viết một câu chuyện."
  • Prompt chi tiết: "Viết một câu chuyện ngắn (khoảng 300 từ) thể loại trinh thám, lấy bối cảnh một thị trấn ven biển yên bình, nhân vật chính là một thám tử tư tài ba nhưng ẩn dật, đang điều tra một vụ án mạng bí ẩn liên quan đến một viên ngọc trai quý giá."
  • Prompt chung chung: "Dịch đoạn văn này."
  • Prompt chi tiết: "Dịch đoạn văn sau đây sang tiếng Nhật, đảm bảo giữ nguyên phong cách trang trọng và lịch sự của văn bản gốc: 'Kính gửi quý khách hàng, chúng tôi xin trân trọng thông báo về việc ra mắt sản phẩm mới...'"
  • Prompt chung chung: "So sánh hai sản phẩm."
  • Prompt chi tiết: "So sánh iPhone 14 Pro Max và Samsung Galaxy S23 Ultra về các tiêu chí sau: hiệu năng camera, thời lượng pin, chất lượng màn hình và giá bán, trình bày dưới dạng bảng so sánh."

Bước 4: Cung Cấp Ngữ Cảnh và Thông tin Nền (Context)

Sử Dụng Từ Khóa Mạnh Mẽ và Hướng Dẫn

  • Ngữ cảnh đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng phản hồi của mô hình ngôn ngữ. Cung cấp ngữ cảnh đầy đủ giúp mô hình hiểu rõ hơn về tình huống, mục đích và đối tượng của Prompt.
  • Các loại Ngữ Cảnh cần cung cấp:
    • Bối cảnh: Tình huống cụ thể, sự kiện, vấn đề liên quan đến Prompt.
    • Thông tin nền: Kiến thức nền tảng, dữ liệu, tài liệu tham khảo bổ sung (nếu có).
    • Mục tiêu ngữ cảnh: Mục đích sử dụng phản hồi trong ngữ cảnh cụ thể.
    • Đối tượng ngữ cảnh: Ai sẽ sử dụng hoặc đọc phản hồi này? Trình độ, kiến thức nền tảng của đối tượng.
  • Ví dụ:
    • Prompt thiếu ngữ cảnh: "Viết email quảng cáo."
    • Prompt có ngữ cảnh: "Viết một email quảng cáo ngắn gọn, hấp dẫn để giới thiệu sản phẩm mới - [Tên sản phẩm] - máy lọc không khí thông minh, gửi đến khách hàng đã mua sản phẩm của công ty trong vòng 6 tháng qua, tập trung vào tính năng nổi bật [Liệt kê 2-3 tính năng chính] và ưu đãi đặc biệt [Mô tả ưu đãi] dành riêng cho khách hàng thân thiết, kêu gọi họ truy cập website hoặc đến cửa hàng để trải nghiệm sản phẩm."

 

Bước 5: Thử Nghiệm và Tinh Chỉnh Prompt

Prompt Engineering là một quá trình thử nghiệm liên tục. Bạn không thể tạo ra Prompt hoàn hảo ngay từ lần đầu. Hãy thử nghiệm nhiều Prompt khác nhau, quan sát và đánh giá phản hồi, sau đó tinh chỉnh và lặp lại quá trình này cho đến khi đạt được kết quả ưng ý nhất.

  • Quá trình Thử Nghiệm & Lặp Lại bao gồm:
    • Viết nhiều phiên bản Prompt khác nhau cho cùng một mục tiêu, thay đổi ngôn ngữ, cấu trúc câu, thông tin ngữ cảnh, vai trò, yêu cầu.
    • Gửi các Prompt này đến mô hình ngôn ngữ và quan sát phản hồi.
    • Đánh giá phản hồi một cách khách quan: Phản hồi nào tốt, phản hồi nào chưa đạt yêu cầu, điểm mạnh, điểm yếu của từng phản hồi.
    • Phân tích và rút kinh nghiệm: Tại sao Prompt này hiệu quả hơn Prompt kia? Điều gì cần cải thiện trong Prompt?
    • Tinh chỉnh Prompt dựa trên phân tích: Thay đổi, bổ sung, hoặc lược bỏ các yếu tố trong Prompt.
    • Lặp lại quá trình thử nghiệm và đánh giá cho đến khi bạn hài lòng với kết quả.

Lời khuyên: Hãy xem mỗi Prompt như một "phiên bản thử nghiệm", và đừng ngại thử nhiều cách tiếp cận khác nhau. Sự kiên nhẫn và quá trình lặp lại sẽ giúp bạn trở thành chuyên gia Prompt Engineering thực thụ. 

 

Ví dụ minh họa:

  • Prompt ban đầu: "Viết một bài giới thiệu về Hà Nội." (Phản hồi quá chung chung)
  • Tinh chỉnh 1: "Viết một bài giới thiệu ngắn gọn về Hà Nội, tập trung vào lịch sử và văn hóa." (Phản hồi tốt hơn, nhưng vẫn còn rộng)
  • Tinh chỉnh 2: "Viết một bài giới thiệu khoảng 200 từ về Hà Nội, dành cho khách du lịch nước ngoài, tập trung vào 3 địa điểm lịch sử nổi tiếng nhất và 3 món ăn đặc sản nên thử." (Phản hồi cụ thể và hữu ích hơn nhiều)
  • Prompt ban đầu: "Giải thích về blockchain." (Phản hồi quá kỹ thuật và khó hiểu đối với người mới)
  • Tinh chỉnh 1: "Giải thích khái niệm blockchain một cách đơn giản, dễ hiểu cho người không có kiến thức về công nghệ." (Phản hồi dễ tiếp cận hơn)
  • Tinh chỉnh 2: "Giải thích khái niệm blockchain bằng cách sử dụng ví dụ thực tế về ứng dụng của blockchain trong lĩnh vực tài chính, tập trung vào lợi ích và rủi ro." (Phản hồi vừa dễ hiểu, vừa có tính ứng dụng cao)

Tham Khảo Các Ví Dụ Prompt Thực Tế

Học hỏi từ kinh nghiệm của người khác là con đường ngắn nhất để tiến bộ. Hãy chủ động tìm kiếm và tham khảo các ví dụ Prompt thành công trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Internet là một kho tàng vô tận các nguồn tài liệu, từ các bài viết blog, diễn đàn trực tuyến, cộng đồng Prompt Engineering, đến các khóa học chuyên sâu và thư viện Prompt mẫu.

Phân tích cấu trúc, từ ngữ, và phong cách của các Prompt hiệu quả sẽ giúp bạn rút ra những bài học quý báu và áp dụng vào việc tạo Prompt của riêng mình. Đừng ngại thử nghiệm và "vay mượn" ý tưởng từ những ví dụ bạn tìm thấy, nhưng hãy luôn nhớ điều chỉnh và sáng tạo để Prompt phù hợp với mục tiêu và phong cách của bạn.

Ví dụ Prompt tham khảo (đa dạng lĩnh vực):

  • Viết nội dung: "Viết một bài đăng trên mạng xã hội (Twitter/Facebook/Instagram) khoảng 150 ký tự, thông báo về chương trình khuyến mãi giảm giá 30% cho tất cả sản phẩm trong dịp cuối tuần này, sử dụng hashtag #khuyenmai #sale #cuoituan và kêu gọi khách hàng truy cập website để biết thêm chi tiết."
  • Dịch thuật: "Dịch câu sau đây từ tiếng Anh sang tiếng Việt, đảm bảo truyền tải chính xác ý nghĩa và sắc thái biểu cảm của câu gốc: 'To be or not to be, that is the question.'"
  • Tóm tắt: "Tóm tắt nội dung chính của đoạn văn bản sau đây (dán văn bản) trong khoảng 50 từ, tập trung vào các luận điểm quan trọng nhất."
  • Sáng tạo ý tưởng: "Đề xuất 5 ý tưởng tiêu đề hấp dẫn cho một bài blog về chủ đề 'Bí quyết học tiếng Anh hiệu quả tại nhà', hướng đến đối tượng là người mới bắt đầu."
  • Phân tích dữ liệu: "Phân tích dữ liệu doanh số bán hàng trong quý vừa qua (cung cấp dữ liệu), xác định 3 sản phẩm bán chạy nhất, 3 sản phẩm có doanh số thấp nhất và đề xuất các giải pháp để cải thiện doanh số cho các sản phẩm thấp nhất."
  • Lập kế hoạch: "Lập kế hoạch chi tiết cho một sự kiện ra mắt sản phẩm mới, bao gồm các hạng mục: thời gian, địa điểm, khách mời, chương trình, ngân sách dự kiến và kế hoạch truyền thông."
  • Tư vấn: "Đóng vai một chuyên gia tư vấn tâm lý, tư vấn cho một người đang cảm thấy căng thẳng và lo lắng về công việc, đưa ra 3 lời khuyên thiết thực và dễ thực hiện để giúp họ giảm căng thẳng."

Nâng Cao Kỹ Năng với Các Kỹ Thuật Prompting

Khi bạn đã thành thạo các bước cơ bản, hãy tiến xa hơn bằng cách khám phá các kỹ thuật Prompting nâng cao. Những kỹ thuật này sẽ giúp bạn khai thác tối đa tiềm năng của mô hình ngôn ngữ và đạt được những kết quả phức tạp và tinh tế hơn.

Một số kỹ thuật Prompting phổ biến và hiệu quả:

Few-shot prompting (Prompt mẫu ít)

Cung cấp một vài ví dụ mẫu trực tiếp trong Prompt để "dạy" cho mô hình biết bạn muốn nhận được phản hồi như thế nào. Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích khi bạn muốn mô hình tạo ra nội dung theo một phong cách, định dạng, hoặc giọng điệu cụ thể.

Ví dụ Few-shot prompting:

Prompt:

Viết một bài đánh giá ngắn gọn về một nhà hàng, theo phong cách hài hước và dí dỏm.

Ví dụ 1: Nhà hàng X: Đồ ăn thì cũng được, nhưng phục vụ thì "nhanh như rùa", chắc tại quán nuôi rùa làm nhân viên. 3 sao thôi, vì tôi còn sống sót sau bữa ăn.

Ví dụ 2: Quán Y: Đến đây ăn thì xác định "no mắt" vì view đẹp, còn "no bụng" thì... hên xui. Đồ uống thì pha chế "điệu nghệ" như rót nước lã. 2 sao cho sự "dũng cảm" của đầu bếp.

Bài đánh giá nhà hàng Z (mô hình tự viết): Nhà hàng Z: Bước vào quán cứ tưởng lạc vào "vườn thú" vì nhân viên "nhiệt tình" như thú hoang, gọi món thì "điếc không sợ súng", đồ ăn thì "độc đáo" như thể đầu bếp vừa học nấu ăn qua YouTube. 1 sao cho sự "kiên nhẫn" của tôi khi chờ đồ ăn.

Fewshot prompting example

  • Chain-of-thought prompting (Prompt chuỗi suy luận): Khuyến khích mô hình suy nghĩ từng bước một và giải thích quá trình suy luận của mình trước khi đưa ra câu trả lời cuối cùng. Kỹ thuật này đặc biệt hiệu quả với các bài toán logic, suy luận, hoặc cần giải thích quy trình. Chain-of-thought prompting giúp tăng độ tin cậy và minh bạch của phản hồi, đồng thời giúp bạn hiểu rõ hơn cách mô hình "tư duy".

Ví dụ Chain-of-thought prompting:

Prompt:

Giải bài toán sau: Nếu một đoàn tàu rời ga A lúc 7:00 sáng và di chuyển với vận tốc 80km/h, một đoàn tàu khác rời ga B lúc 7:30 sáng và di chuyển với vận tốc 100km/h theo hướng ngược lại. Biết khoảng cách giữa ga A và ga B là 360km. Hỏi hai đoàn tàu gặp nhau lúc mấy giờ? Hãy giải thích từng bước.

Phản hồi mô hình (Chain-of-thought):

Để giải bài toán này, ta thực hiện các bước sau:

    1. Tính thời gian tàu 1 đi trước khi tàu 2 xuất phát: Tàu 1 đi trước tàu 2 là 30 phút, tức 0.5 giờ.
    2. Tính quãng đường tàu 1 đi được trong 0.5 giờ: Quãng đường = Vận tốc x Thời gian = 80km/h x 0.5h = 40km.
    3. Tính quãng đường còn lại giữa hai tàu khi tàu 2 bắt đầu di chuyển: Quãng đường còn lại = Tổng khoảng cách - Quãng đường tàu 1 đã đi = 360km - 40km = 320km.
    4. Tính tổng vận tốc của hai tàu khi chúng di chuyển ngược chiều: Tổng vận tốc = Vận tốc tàu 1 + Vận tốc tàu 2 = 80km/h + 100km/h = 180km/h.
    5. Tính thời gian hai tàu gặp nhau kể từ khi tàu 2 xuất phát: Thời gian = Quãng đường còn lại / Tổng vận tốc = 320km / 180km/h = 1.78 giờ (xấp xỉ).
    6. Đổi 1.78 giờ sang giờ và phút: 1.78 giờ = 1 giờ và 0.78 x 60 phút = 47 phút (xấp xỉ).
    7. Tính thời điểm hai tàu gặp nhau: Thời điểm gặp nhau = Thời điểm tàu 2 xuất phát + Thời gian gặp nhau = 7:30 sáng + 1 giờ 47 phút = 9:17 sáng (xấp xỉ).

Vậy, hai đoàn tàu gặp nhau vào khoảng 9:17 sáng.

  • Role prompting (Prompt nhập vai): Yêu cầu mô hình đóng vai một nhân vật, vai trò, hoặc chuyên gia cụ thể để tạo ra phản hồi phù hợp với vai trò đó. Kỹ thuật này giúp tạo ra nội dung đa dạng về phong cách, giọng điệu, và góc nhìn, đồng thời khai thác kiến thức chuyên môn của mô hình trong một lĩnh vực nhất định.

Ví dụ Role prompting:

Prompt:

  • Hãy đóng vai một chuyên gia tư vấn du lịch dày dạn kinh nghiệm. Tư vấn cho tôi một lịch trình du lịch 5 ngày 4 đêm tại Nhật Bản, dành cho một gia đình có 2 con nhỏ (7 và 10 tuổi), với ngân sách khoảng 5000 đô la Mỹ, tập trung vào các hoạt động vui chơi giải trí phù hợp với trẻ em, đồng thời khám phá văn hóa truyền thống Nhật Bản.

Các kỹ thuật Prompting nâng cao đòi hỏi sự luyện tập kiên trì và thử nghiệm sáng tạo. Tuy nhiên, khi bạn làm chủ được chúng, bạn sẽ mở ra một thế giới khả năng mới mẻ và thú vị trong Prompt Engineering, biến mô hình ngôn ngữ trở thành một công cụ mạnh mẽ và linh hoạt phục vụ cho mọi nhu cầu của bạn.

Lời khuyên chân thành dành cho người mới bắt đầu:

  • Bắt đầu từ những Prompt đơn giản: "Đi từng bước nhỏ" là chìa khóa thành công. Hãy khởi đầu với những Prompt cơ bản, dễ hiểu, và dần dần nâng cấp độ phức tạp khi bạn cảm thấy tự tin hơn.
  • Kiên nhẫn và đừng ngại thất bại: Prompt Engineering là một hành trình học hỏi liên tục. Sẽ có những lúc Prompt của bạn không hoạt động như mong muốn, nhưng đừng nản lòng. Hãy xem đó là cơ hội để học hỏi và cải thiện.
  • Tham gia cộng đồng Prompt Engineering: "Học thầy không tày học bạn". Hãy kết nối với cộng đồng những người đam mê Prompt Engineering, chia sẻ kinh nghiệm, đặt câu hỏi, và học hỏi lẫn nhau. Sự hỗ trợ và nguồn cảm hứng từ cộng đồng sẽ giúp bạn tiến xa hơn trên con đường này.

Kết luận:

Prompt Engineering là một kỹ năng "vàng" trong kỷ nguyên AI. Bằng việc nắm vững các bước và kỹ thuật được trình bày trong bài viết này, bạn đã trang bị cho mình "chiếc chìa khóa vạn năng" để mở cánh cửa vào thế giới trí tuệ nhân tạo và khai thác sức mạnh vô biên của các mô hình ngôn ngữ.

Hãy bắt tay vào thực hành ngay hôm nay! Đừng ngần ngại thử nghiệm những ý tưởng Prompt độc đáo của riêng bạn, và chia sẻ những khám phá thú vị trên hành trình Prompt Engineering.

Hãy để lại bình luận bên dưới, chia sẻ kinh nghiệm của bạn, hoặc đặt câu hỏi nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào. Sự tương tác của bạn là nguồn động lực lớn để chúng tôi tiếp tục chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm hữu ích về Prompt Engineering!